धुळे जिल्ह्यातील महत्वाची ठिकाणे
अहिल्यापुर
इंदूरच्या राणी अहिल्याबाई होळकर यांनी बांधलेली जुनी आणि मोठी ओळखली जाणारी विहीर ही शिरपूर तालुक्यात अहिल्यापूर येथे आहे.
आमळी
विष्णू किंवा कन्हैयालाल महाराज यांना समर्पित असलेल्या मंदिरांपैकी ओळखले जाणारे मंदिर हे साक्री तालुक्यातील आमळी येथे आहे. कथा अशी आहे की, एकदा मुल्हेरचा राजा मकरध्वज हा एक प्रसिद्ध असलेले दाकोर, ओखा बंदराजवळ होता. आमळी येथील मंदिरातील आजस्थित असलेली मूर्ती राजाच्या स्वप्नात दिसली आणि राजाला त्याच्यासोबत मुल्हेरमध्ये आणण्याची विनंती केली. राजाच्या सहमतीवर, देवाने राजास अशी अट घातली की,पालखीला इतर मार्गाने कुठेही जमिनीवर टेकता कामा नये. भोइंचे पालखीचे काम चालू होते आणि राजा मंदिर बांधण्यासाठी आणि इतर आवश्यक व्यवस्था करण्यासाठी पुढे गेले. अंतर कमी करण्यासाठी पालखी जंगल मार्गाने आणि आमळीजवळील नदी ओलांडल्यावर अंतर कमी करण्यासाठी ते त्यामध्ये बुडवून ठेवण्यासाठी थांबले. त्यांच्यापैकी एकाने आठवण करून दिली की जर पालखी बूडवून ठेवायची
असेल तर पालखीला त्यापैकी काही लोकांनी चिकटून राहायचे व त्यानंतर त्यांनी पालखी एका पिंपळाच्या झाडाजवळ ठेवली. पण नदीतून बाहेर येतांना ती पालखी हलत नव्हती. भगवान श्रीकृष्ण गावातील पाव्हबा भगत नावाच्या एका गरीब माणसाच्या स्वप्नात गेले आणि त्याला आपल्यासाठी एक छोट मंदिर बांधण्याची विनंती केली. पाव्हबाने त्याच्या गरिबीमुळे आपली असमर्थता दाखवली पण प्रभुने त्याला हे समजावले की तू कामाची सुरवात कर,त्यानंतर तुला इमारतीच्या बांधकामासाठी आवश्यक असलेली संपत्ती सापडेल. त्यानुसार पाव्हबाने कार्य हाती घेतले आणि जे स्वप्नात सांगितले होते तसे सर्वकाही झाले.
बळसाणे
साक्री तालुक्यातील बळसाणे येथे हेमाडपंथी व बहामनी शैलीतील गुहा आणि गोदामांचे जतन केले आहे.
भामेर
गाव किंवा डोंगराळांच्या पर्वत रांगांवरील मोकळे असलेल्या गुहा किंवा नक्षींसाठी साक्री तालुक्यातील भामेर हे गाव किल्ल्यासाठी अधिक प्रसिध्द आहे. किल्ल्यातील एक उल्लेखनीय वैशिष्ट्य म्हणजे त्याची इमारत बहुधा भूमिगत आहे, या गच्चीला गुळांनी बांधात आहे, त्यापैकी काही साधा व आकारहीन आहेत, परंतु इतर खांब-समर्थीत मुळे असलेल्या नियमित इमारती आहेत. लेणी स्थानिक पातळीवर गवळी राजाचे घर म्हणून ओळखल्या जातात.
बोदगांव
बोद्गाव हे गाव राजा भोज यांच्या नंतर आधी साक्री तालुक्यात भोजपूर म्हणून ओळखले जात असे. हे बऱ्याच जुन्या आणि काही मोडकळीस आलेल्या मंदिरांसाठी प्रसिद्ध आहे जे मुख्यत्वे उतवाळीनालाच्या किनाऱ्यावर वसलेले आहे. महादेवाला समर्पित अशी चार मंदिरे, मारुती-गणपती आणि भवानी समर्पित प्रत्येकी एक-एक मंदिर आहे आणि अज्ञात संतांच्या बारा स्तंभी जमातीस ‘बारा खांबि मंदिर’ म्हणून ओळखले जाते.
चिकसे
साक्री तालुक्यात चिकसे हे गांगेश्वराच्या मंदिरासाठी प्रसिद्ध आहे.
इंदवे
साक्री तालुक्यातील इंदवे हे गाव तळ्याच्या किनारी बांधलेल्या इंदिराई देवीला समर्पित असलेल्या एका छोट्या परंतु प्राचीन मंदिरासाठी प्रसिद्ध आहे.त्यात गोड पाण्याचे वर्षभर चालणारे तळे आहे.तसेच त्याच्या बाहेर जवळच गरम पाण्याचे तळे देखील आहे.
लळिंग
धुळे तालुक्यातील लळिंग हे गाव डोंगराच्या सर्वात वर असलेल्या जुन्या किल्ल्यासाठी प्रसिद्ध आहे. हा किल्ला मलिक राजा फारुकीच्या काळात बांधला गेला आहे. यानंतर त्याने तो किल्ला त्याच्या थोरल्या पुत्रास बहाल केला. या किल्ल्यात, नासिर खान आणि त्याचा मुलगा मिरन आदिल खान यांना १४३७ मध्ये भानमनी जनरल यांनी वेढा घातला,जोपर्यंत गुजरात सैन्याच्या हातून सुटका नाही तोपर्यंत.लोणावळ्याच्या दोन हेमाडपंथीचे मंदिर एका प्रवाहाच्या स्थितीत आहेत. आणि हिमपंथी तसेच पाऊसही आहे.
मेथी
शिंदखेडा तालुक्यातील मेथी हे गाव यादव राजाच्या काळातील मंदिरांसाठी प्रसिध्द आहेत. या मंदिरांपैकी बालाजी व भवानी मंदिरे सर्वात महत्वाची आहेत.
मुडावद
शिंदखेडा तालुक्यातील मुडावद हे गाव तापी आणि पांझरा ह्या नद्यांच्या संगमाजवळील अहिल्याबाई होळकर यांनी बांधलेल्या कपिलेश्वर मंदिरासाठी प्रख्यात आहे.
नागपूर कोकाळे
साक्री तालुक्यातील नागपूर कोकाळे हे पांझरा नदीच्या डाव्या किनाऱ्यावर वसलेले नागाई मंदिरासाठी प्रसिध्द आहे.
निजामपूर
साक्री तालुक्यातील निजामपूर हे गाव निजाम-उल-मुल्ले यांच्या काही काळातील तेथील रहिवासामुळे निजामपूर हे नाव देण्यात आलेले आहे. तो हेमांडपंथी मंदिरांच्या माहितीसाठी तेथे थांबलेला होता.
पिंपळनेर
पिंपळनेर हे गाव चौथ्या शतकातील तांब्रपटाच्या च्या शोधासाठी प्रसिध्द आहे.
शिरूड
शिरूड हे हेमांडपंथी शैलीतील कालींका मंदिरांसाठी प्रसिध्द आहे.
सोनगीर
सोनगीर हे धुळे या तालुक्यात प्राचीन पुरातन किल्ल्यासाठी प्रसिद्ध आहे. पूर्वी सोनगीर हे उपविभागाचे मुख्य शहर होते. त्यानंतर १८२० मध्ये धुळे हे तालुक्यात तोडले गेले आणि आणि त्यात सोनगीरचाही समावेश झाला. सोनगीर हे पितळ व तांबे मध्ये कुशल श्रमिकांसाठी प्रसिध्द आहे. येथील ऐतिहासिक किल्ला चा मार्ग सहजगत्या प्रवेशद्वारापर्यंत पोहोचलेला आहे आणि एक दरीतून अजूनही गेटमध्ये प्रवेश केला जातो. या गेटवरील एक शिलालेखात असे म्हटले आहे की ‘मानसिंगाचा मुलगा उग्रसेन खूपच धाडसी होता’. किल्ल्याच्या आत एक देखणा जलाशय आणि एक जुने कुंपन आहे. गडावर अस्तित्वात असणारे जुन्या पाण्याचे तुटलेले पाईप अजूनही दिसतात.